Ιστορικές Διαδρομές-Νεοχώρι Δομοκού

4.Ο απελευθερωτικός αγώνας τα έτη 1876-1878
Ήταν ο τελευταίος απελευθερωτικός αγώνας στην περιοχή Δομοκού, που υπαγόρευσαν οι συγκυρίες της εποχής εκείνης. Τα αντάρτικα σώματα της ελεύθερης και υπόδουλης πατρίδας κινήθηκαν, με καλύτερη, αυτή τη φορά, προετοιμασία, αρτιότερη οργάνωση και προσεκτικότερο συντονισμό ενεργειών, ώστε ν’ αποφευχθούν οι αποτυχίες του παρελθόντος.
Μεγάλη επαναστατική δραστηριότητα παρουσίασαν τα λεγόμενα καπετανάτα. Σημαντικό ήταν το καπετανάτο στο Νεοχώρι και στην Ανάβρα (Γούρα) που διοικούνταν: 1) από τον ιερέα του Νεοχωρίου Παπαδημήτρη Κανάκη, 2) το Βασίλη Κόκκινο από την Ομβριακή, 3) το Δημήτρη Αβαρτσιώτη ή Γουρνά από τη Μελιταία, και με γραμματέα το Δημήτρη Μάμμο από το Δομοκό. Ο ρόλος της τριμελούς επαναστατικής επιτροπής ήταν πολιτικός και στρατιωτικός, αλλά και συγχρόνως και συντονιστικός.
Έγιναν σπουδαίες μάχες στη θέση Στενά Λιθάρια έξω από το Δομοκό, την Ομβριακή και αλλού, απ’ όπου εξεδιώχθησαν οι Τούρκοι.
Ο οπλαρχηγός Φούντας, έβαλε φωτιά στο χωριό Πασαλί, κοντά στην Αγόριανη. Ένα επαναστατικό σώμα, όμως, εγκλωβίστηκε από τους Τούρκους, στη Βαρδαλή και οι ηρωικοί εκείνοι άντρες μη βρίσκοντας άλλον τρόπο διαφυγής, αντί να παραδοθούν, προτίμησαν να σκοτωθούν πολεμώντας.
Η δραστηριότητα εκείνη των επαναστατικών σωμάτων στην Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία σε συνδυασμό και μ’ εκείνη του τακτικού στρατού με αρχηγό το Σκαρλάτο Σούτσο, που εισέβαλε στη Θεσσαλία στις 21 Ιανουαρίου 1878, ασφαλώς προκάλεσε το ευνοϊκό υπέρ της Ελλάδας και των υποδούλων κλίμα.
Στο ιστορικό χωριό Παλαμάς Δομοκού, πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαρτίου 1878, μεγάλη σύναξη επαναστατών- πολεμιστών στο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου. Ύψωσαν την ελληνική σημαία, ορκίστηκαν με σύνθημα: Ελευθερία ή θάνατος, κήρυξαν την επανάσταση εναντίον των Τούρκων, όρισαν επταμελή επαναστατική επιτροπή και συνέταξαν προκήρυξη προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, εκλέγοντας Προσωρινή Διοίκηση της επαρχίας Δομοκού.
Η Πολιτεία για να τιμήσει, έστω και αργά, με τη συνεργασία των τοπικών συλλόγων κι άλλων παραγόντων, ως εκπλήρωση εθνικού χρέους, προέβη στην ανέγερση ανάλογου και αντάξιου προς την ηρωική πράξη, μνημείου στον ιστορικό αυτό χώρο, που φωτίζει και διαιωνίζει το υψηλό νόημα των αγώνων του έθνους για την κατάκτηση και τη διατήρηση της ελευθερίας του.
Το ευνοϊκό υπέρ της Ελλάδας και των υποδούλων κλίμα υλοποιήθηκε με τη σύγκληση συνεδρίου στο Βερολίνο των Μεγάλων Δυνάμεων υπό τον καγκελάριο Βίσμαρκ τον Ιούνιο του 1878. Το Συνέδριο του Βερολίνου (1878), ανέτρεψε τις ρυθμίσεις που προβλέπονταν στη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Φεβρουάριος 1878), και περιόρισε τα σύνορα της Βουλγαρίας. Δυστυχώς η Μακεδονία, η Θράκη και η Ήπειρος παρέμειναν στην Τουρκία.
Η Θεσσαλία, (συνεπώς και η επαρχία Δομοκού) και ένα μικρό τμήμα της Άρτας, ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με την Υψηλή Πύλη, προσαρτήθηκαν στο ελληνικό κράτος μόλις τον Απρίλιο του 1881(απελευθέρωση Δομοκού: 8η Αυγούστου 1881).
Οι απελευθερωτικοί εκείνοι αγώνες όλων των εποχών αποτέλεσαν τους χρυσούς κρίκους της αλυσίδας για την άρση του βαρύτατου οθωμανικού ζυγού της δουλείας 500 περίπου ετών και την απόκτηση της ατίμητης πολιτικής ελευθερίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Απ. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, Θεσσαλονίκη 1961 τ.Α΄.
2.Χριστόφ. Περραιβού, Ελληνική Επανάστασις, Αθήνα 1956 τ. Α΄.
3.Γενική Εφημερίδα της Ελλάδας 3/1/1831
4.Θεόδ. Κ. Καρατζά, Ιστορία της Επαρχίας Δομοκού, Αθήνα 1962
5.Πρακτικά Συνεδρίου, Ιστορία και Πολιτισμός της Επαρχίας Δομοκού, Δομοκός 1997
6.Γενικά Αρχεία του Κράτους
7.Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια
8.Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ΗΛΙΟΥ
9.Ι. Βορτσέλα, Φθιώτις, Αθήνα 1907
10.Λεξικό Ελευθερουδάκη, Αθήνα 1926
11.Εγκυκλοπαίδεια Επιστήμη και Ζωή
12.Λαογραφικά της Επαρχίας Δομοκού
13.Ν. Γεωργιάδη, Θεσσαλία
14.Τα Χρονικά της Επαρχίας Δομοκού.

Ιστορικές Διαδρομές-Νεοχώρι Δομοκού

3.Ο απελευθερωτικός αγώνας τα έτη 1866-1869

Με την ευκαιρία της έκρηξης της Κρητικής επανάστασης, το 1866, οι υπόδουλοι Θεσσαλοί, Ηπειρώτες και Μακεδόνες άρπαξαν και πάλι τα όπλα στα χέρια τους για την πολυπόθητη ελευθερία τους.
Ο Επαμεινώνδας Δεληγεώργης, ως υπουργός Εξωτερικών σε συνεννόηση και με το βασιλιά Γεώργιο Α΄ ασφαλώς, πρότειναν οργάνωση επανάστασης και προς τις παραπάνω περιοχές, όπου διατηρούνταν επαναστατικές εστίες για ΄΄πιθανό και προς τα εκεί κέρδος΄΄.
Κυρίως, όμως, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος με το νεαρό τότε υπουργό Εξωτερικών Χαρίλαο Τρικούπη υπέθαλψαν εντατικότερη επαναστατική δραστηριότητα. Περιοριζόμαστε σε γεγονότα της περιοχής.
Ο Ζήσης Σωτηρίου, ένας λαμπρός πατριώτης, με τριάντα-30-ενόπλους συμπολεμιστές του, επιχειρεί να εισβάλει στις ΄΄κούλιες΄΄ (από εκεί πιθανόν και το σημερινό όνομα της θέσης Παλαιοκούλιας) των συνόρων, για να βοηθήσει τον απελευθερωτικό αγώνα της περιοχής Δομοκού, χωρίς να επιτύχει δυστυχώς η προσπάθειά του. Προέκυψε, μάλιστα, διπλωματικό ζήτημα για την ελληνική κυβέρνηση, με την κατηγορία ότι βοηθάει κι ενθαρρύνει τις επαναστάσεις.
Την άνοιξη του 1866 εκδηλώθηκε επαναστατική δραστηριότητα κυρίως γύρω από την Ανάβρα (Γούρα). Ένας σημαντικός οπλαρχηγός αναδείχτηκε τότε εκεί, ο Κυριάκος Καραμπάσης, με μερικές εκατοντάδες ενόπλους, αλλά και άλλοι, με συνέπεια να εντείνεται ο επαναστατικός αγώνας. Πολλές μάχες έγιναν υπό μορφή κλεφτοπολέμου καθ’ όλο το 1866 και στις αρχές του 1867 σε διάφορες τοποθεσίες, όπως στη Φιλιαδόνα, στους Κωφούς, στην Ανάβρα, στη Μελιταία, στο Μακρολίβαδο, στον Παλαμά κ.ά. Κυρίως στον Παλαμά έγινε σφοδρή μάχη, που κράτησε 5-7 ώρες, όπου διακρίθηκαν οι οπλαρχηγοί Κυρ. Καραμπάσης, Καλαμάρας και Βουλγαράκης. Στη μάχη σκοτώθηκαν-40-Τούρκοι και μόνο-2- Έλληνες Το δυσμενές όμως για την Ελλάδα και τότε ευρωπαϊκό πολιτικό κλίμα υπαγόρευε την κατάπαυση και εκείνου του απελευθερωτικού αγώνα. Η Ελλάδα υποχρεωνόταν να αποφύγει κάθε ενέργεια που θα ενίσχυε προσπάθειες επανάστασης στις κτήσεις του σουλτάνου. Η κυβέρνηση, καθώς η χώρα δεν ήταν προετοιμασμένη στρατιωτικά, αναγκάστηκε να συμμορφωθεί και τα επαναστατικά κινήματα τερματίστηκαν με την ικανοποίηση των αξιώσεων της Υψηλής Πύλης.